Pul bozori: banklar qisqa muddatli likvidlik uchun uchun qimmatli qogʻozlarni faol garovga qoʻymoqda

Pul bozoridagi umumiy holat

Markaziy bank eʼlon qilgan hisobotga koʻra, 2024 yil IV choragida pul bozori sezilarli faollik koʻrsatdi. Pul bozorida REPO operatsiyalari hajmi 1,7 baravar oshib, ularning ulushi 72% ni tashkil etdi. Foiz stavkalari pasayib, oʻrtacha REPO stavkasi 13,2% ga tushdi. Bu esa davlat qimmatli qogʻozlarining muomaladagi hajmi ortgani bilan bogʻliq.

REPO operatsiyalari va likvidlik

REPO operatsiyalari banklar orasida qisqa muddatli likvidlikni taʼminlashga xizmat qiladi va garov evaziga qisqa muddatli mablagʻ jalb etish mexanizmi sifatida ishlaydi.

Shuningdek, IV chorakda likvidlik profitsiti sezilarli darajada oʻsib, 12,1 trillion soʻmdan 18,5 trillion soʻmga yetdi. Biroq bu likvidlik banklar oʻrtasida notekis taqsimlangani sababli, pul bozori operatsiyalari va REPO bitimlari hajmi ortdi.

Likvidlik profitsiti – bu bank tizimida mavjud boʻlgan ortiqcha pul mablagʻlari boʻlib, u iqtisodiyotni qoʻllab-quvvatlash yoki Markaziy bank tomonidan tartibga solish choralarini talab qiladi.

Bank tizimining umumiy likvidligi oshganiga qaramay, Markaziy bank foiz stavkalarining keskin oʻzgarishini oldini olish uchun 8,5 trillion soʻmlik obligatsiyalar chiqarib, ortiqcha likvidlikni tartibga soldi. Markaziy bank obligatsiyalari – bu inflyatsiyani nazorat qilish va likvidlikni tartibga solish maqsadida chiqariladigan vosita boʻlib, banklarga qoʻshimcha daromad olish imkonini beradi. Bundan tashqari, banklararo operatsiyalar hajmi 149 trillion soʻmga yetib, REPO operatsiyalarining nisbati yanada oshdi.

Banklararo operatsiyalar va overnayt bitimlar

Hisobotga koʻra, 2024 yil IV chorakda pul bozori segmentatsiyasi yanada chuqurlashdi. Banklar oʻrtasidagi oʻzaro bitimlar soni 1,3 mingtaga yetib, asosiy qismi (85%) overnayt operatsiyalariga toʻgʻri keldi.

Overnayt operatsiyalar – bu bir kecha davomida beriladigan qisqa muddatli kreditlar boʻlib, banklar likvidlik tanqisligi yoki ortiqchaligini vaqtincha muvozanatlashtirish uchun foydalanadi.

Bu esa bank tizimidagi qisqa muddatli likvidlik talabining yuqoriligini koʻrsatadi. Shuningdek, Markaziy bank tomonidan amalga oshirilgan likvidlikni boshqarish choralari bozor stavkalarini barqaror saqlashga xizmat qildi.

Kelgusi prognozlar

Kelgusi chorakda mavsumiy valyutaga talabning oshishi, davlat xarajatlarining kamayishi va naqd pullarga boʻlgan ehtiyoj pasayishi sababli likvidlik profitsiti qisqarishi kutilmoqda. Shunga qaramay, banklararo bozor va Markaziy bankning likvidlikni boshqarish operatsiyalariga talab yuqori boʻlib qolishi prognoz qilinmoqda.