Lizing nima va uning kreditdan qanday farqi bor?
Koʻpchilik tadbirkorlar va fuqarolar moliyaviy muammolarni hal qilishda lizing va kredit xizmatlariga murojaat qilmoqda. Ayniqsa, Oʻzbekistonda avtomobillarni lizingga olish koʻp sonli aholi va kichik biznes vakillari uchun dolzarb yechimga aylangan.
Lizing va kredit tushunchalari
Lizing – bu moliyaviy xizmat turi boʻlib, unda lizing beruvchi (kompaniya) muayyan mol-mulkni sotib olib, uni maʼlum muddatga va toʻlov asosida foydalanish uchun lizing oluvchiga beradi. Shartnoma muddati tugagach, lizing oluvchi ushbu mol-mulkni sotib olish yoki qaytarish imkoniyatiga ega boʻladi.
Kredit – bank yoki boshqa moliyaviy tashkilot tomonidan maʼlum muddatga va foiz toʻlovi evaziga pul mablagʻlarini qarzga berishdir. Qarz oluvchi ushbu mablagʻni belgilangan muddatda qaytarishi kerak.
Qisqacha aytganda, kredit pul mablagʻlarini qarzga olish boʻlsa, lizing mol-mulkni vaqtincha foydalanish uchun olishdir.
Lizing tushunchasi birinchi marta qadimgi Bobil davlatida paydo boʻlgan, u yerda fermerlar asbob-uskunalarni vaqtinchalik foydalanish uchun ijaraga olishgan. Zamonaviy moliya tizimida esa 1950 yillardan boshlab mazkur xarid usulidan foydalanib kelinmoqda.
Kredit va lizing oʻrtasidagi farqlar
| Kriteriya | Kredit | Lizing |
| Mulk huquqi | Kredit olishda mulk huquqi darhol qarz oluvchiga oʻtadi. | Lizingda mulk huquqi lizing beruvchida saqlanadi. |
| Toʻlov muddatlari | Foizli toʻlovlar odatda pul shaklida amalga oshiriladi. | Toʻlovlar ijaraga oʻxshash shaklda, aktivdan foydalanish uchun toʻlanadi. |
| Foydalanish maqsadi | Koʻpincha shaxsiy va tijorat maqsadlari uchun olinadi. | Asosan, biznesni rivojlantirish yoki katta aktivlarni ijaraga olish uchun ishlatiladi. |
| Huquqiy holat | Kredit olish uchun moliyaviy tashkilotlar bilan shartnoma tuziladi. | Lizing uch tomonlama, sotuvchi, lizing beruvchi va lizing oluvchi yoki ikki tomonlama, lizing beruvchi va lizing oluvchi oʻrtasidagi shartnoma asosida amalga oshiriladi. |
| Foydalanish huquqi | Kreditda mol-mulk toʻliq egalik qilinadi. | Lizingda mulk vaqtinchalik foydalanishga beriladi. |
Qonunchilikka koʻra, tadbirkorlik faoliyatida foydalaniladigan binolar, inshootlar, uskunalar, transport vositalari va boshqa koʻchar va koʻchmas mulklar lizing obʼektlari boʻlishi mumkin.
Yer uchastkalari va tabiiy obʼektlar (bogʻ va dala), shuningdek muomaladan chiqarilgan yoki muomalada boʻlishi cheklangan boshqa mol-mulklarni lizingga olish mumkin emas.
Lizing toʻlovlarini amalga oshirish tartibi:
Dastlabki toʻlov amalga oshiriladi, bu odatda mahsulot sotib olinishi qiymatining 20-30%ni tashkil etadi. Qolgan toʻlovlar ikki xil usulda, annuitet (butun muddat davomida bir xil miqdorda oylik toʻlovlar) yoki differensial (birinchi oyda koʻproq toʻlovni amalga oshiriladi, keyingi oylarda esa toʻlov miqdori asta-sekin kamayadi) shaklda amalga oshiriladi.
