Kreditni soʻndirishda qaysi usul qulayroq?
Kredit olish – bu qoʻshimcha moliyaviy imkoniyat boʻlib, uni soʻndirishda asosiy ikki usul mavjud. Biroq, ulardan qaysi birini tanlash foydaliroq?
Kredit — bu moliya tashkilotlari tomonidan maʼlum miqdordagi mablagʻni vaqtincha foydalanish uchun qarzga berish jarayoni. Kredit oluvchi belgilangan muddatda asosan asosiy qarzni va unga qoʻshimcha ravishda foiz toʻlashi zarur. Kreditlar turli maqsadlar, masalan, uy-joy sotib olish, avtomobil xaridi, biznesni rivojlantirish yoki shaxsiy ehtiyojlarni qoplash uchun ishlatiladi.
Kreditni toʻlash usullari
Kreditni soʻndirishning ikki turi mavjud. Ular oʻrtasidagi faqrni tushunish uchun har birini misollar yordamida koʻrib chiqamiz.
Annuitet usuli
Annuitet usulida har oyda bir xil miqdorda toʻlov amalga oshiriladi. Bu toʻlov miqdori kreditning asosiy qismini va unga qoʻshilgan foizlarni oʻz ichiga oladi. Kredit muddati davomida toʻlov miqdori oʻzgarmaydi. Buni quyidagi jadvalli misol orqali koʻrib chiqish mumkin.
Kredit shartlari:
- Kredit miqdori: 15 000 000 soʻm
- Muddat: 12 oy
- Yillik foiz stavkasi: 26%
- Har oyga toʻlov: 1 432 952,08 soʻm
| Oy | Oylik toʻlov (soʻm) | Asosiy qarz toʻlovi (soʻm) | Foiz toʻlovi (soʻm) | Qolgan qarz (soʻm) |
| 1 | 1 432 952,08 | 1 107 952,08 | 325 000,00 | 13 892 047,92 |
| 2 | 1 432 952,08 | 1 131 957,71 | 300 994,37 | 12 760 090,20 |
| 3 | 1 432 952,08 | 1 156 483,46 | 276 468,62 | 11 603 606,74 |
| ... | ... | ... | ... | ... |
| 12 | 1 432 952,08 | 1 402 563,22 | 30 388,87 | 0 |
Koʻrinib turibdiki, bu usulda dastlabki oylarda toʻlov foizlarini qoplash uchun ishlatiladi. Lekin vaqt oʻtgan sari foiz toʻlovi kamayib borib, keltirilgan misoldagi jadval oxirida deyarli 30 ming soʻmni tashkil qiladi. Bu holatda 15 mln soʻmlik kredit uchun qoʻshimcha 2 195 425,02 soʻm, jami 17 195 425,02 soʻm toʻlanadi (12 oy misolida).
Afzalliklari:
- Har oyda toʻlov miqdori oʻzgarmaydi.
- Byudjetni rejalashtirishda osonlik yaratadi.
Noqulayliklari:
- Dastlabki davrda toʻlanadigan foiz miqdori koʻproq.
- Kreditni muddatidan oldin toʻlashda foizlar kamaymaydi.
Differensial usul
Differensial usulda kreditning asosiy qismi har oyda teng qismlarga boʻlinadi, foizlar esa har oyda qolgan qarz miqdoriga qarab kamayadi. Bu usulda dastlabki oylarda toʻlovlar yuqori boʻladi, keyinchalik esa kamayib boradi. Buni quyidagi jadvalli misol orqali koʻrib chiqish mumkin.
Kredit shartlari
- Miqdori: 15 000 000 soʻm
- Muddat: 12 oy
- Yillik foiz stavkasi: 26%
| Oy | Oylik toʻlov (soʻm) | Asosiy qarz toʻlovi (soʻm) | Foiz toʻlovi (soʻm) | Qolgan qarz (soʻm) |
| 1 | 1 581 232,88 | 1,250,000 | 331 232,88 | 13,750,000 |
| 2 | 1 524 246,58 | 1,250,000 | 274 246,58 | 12,500,000 |
| 3 | 1 526 027,40 | 1,250,000 | 276 027,40 | 11,250,000 |
| ... | ... | ... | ... | ... |
| 12 | 1 277 602,74 | 1,250,000 | 27 602,74 | 0 |
Bu usulda 15 mln soʻm kredit uchun qoʻshimcha toʻlangan mablagʻ 2 104 041,10 soʻmni, jami esa 17 104 041,10 soʻmni tashkil qiladi (12 oy misolida).
Afzalliklari:
- Umumiy foiz xarajatlari annuitet usuliga qaraganda kamroq.
- Kredit muddati davomida oylik toʻlovlar kamayib boradi.
Noqulayliklari:
- Dastlabki oyda katta miqdorda toʻlov talab qilinadi.
- Oylik toʻlov miqdori boshlanishda yuqori boʻlgani uchun barqaror daromadga ega boʻlmagan kishilar uchun qiyinchilik tugʻdirishi mumkin.
Qaysi usulni tanlash kerak?
Uzoq muddat davomida bir xil miqdorda toʻlov qilishni maqsad qilganlar uchun annuitet usuli yaxshi variant hisoblanadi. Bu usul byudjetni aniq rejalashtirishga ham yordam beradi.
Umumiy foiz toʻlovlarini kamaytirish va kreditni tezroq yopishni istaganlar esa differensial usulini tanlash moliyaviy tarafdan toʻgʻri boʻladi. Yuqorida keltirgan misollar orqali (12 oy muddat, 15 mln soʻm, 26% stavka misolida) esa kreditni differensial usulda soʻndirish 91 383,92 soʻmga moliyaviy jihatdan foydali degan xulosaga kelish mumkin.
