Italiya Bosh vaziri Jorjia Meloni nega diplomatik sovgʻalarni auksionga qoʻymoqchi edi?
Italiya Bosh vaziri Jorjia Melonining diplomatik sovgʻalarni kimoshdi savdosiga qoʻyish haqidagi qarori OAVda turlicha talqin qilindi. Ayrim chalgʻituvchi sarlavhalar esa jamoatchilikda notoʻgʻri tasavvur uygʻotdi. Pinkod ushbu sovgʻalar aslida nimadan iborat ekani va auksion ortidagi vaziyatni oʻrganib chiqdi.
Mazkur voqea atrofidagi eng katta axborot muammosi ayrim OAVlar oʻz sarlavhalarida voqeani kontekstdan uzib koʻrsatishi boʻldi. Xususan, baʼzi nashrlar goʻyoki Jorjia Meloni faqat Oʻzbekiston prezidenti tomonidan berilgan sovgʻani auksionga chiqarayotgandek taassurot uygʻotdi. Bunday sarlavhalar ikki jihatdan chalgʻituvchi edi:
Birinchidan, ular masalani bitta davlat bilan bogʻlab, diplomatik noziklikni buzuvchi ohangda taqdim etdi. Aslida esa gap alohida sovgʻa yoki alohida davlat haqida emas, balki yillar davomida turli mamlakatlar yetakchilari tomonidan berilgan yuzlab rasmiy sovgʻalardan iborat umumiy kolleksiya haqida borardi.
Ikkinchidan, bunday sarlavhalar Melonining qarorini siyosiy yoki shaxsiy pozitsiya sifatida talqin qilishga undadi. Holbuki, tashabbusning asosi huquqiy normalar va davlat mulkini boshqarish tamoyillariga borib taqaladi. Natijada jamoatchilik muhokamasi faktlardan koʻra hissiyotlarga tayanib ketdi.
Diplomatik sovgʻalarning rang-barang kolleksiyasi
Aslida Meloni auksionga qoʻyishni rejalashtirgan buyumlar bitta yoki ikkita sovgʻa emas, balki xalqaro uchrashuvlar davomida qabul qilingan 273 ta rasmiy diplomatik sovgʻadan iborat keng kolleksiya edi. Ular orasida oddiy ramziy esdalik buyumlaridan tortib, qimmatbaho zargarlik mahsulotlarigacha boʻlgan turli toifadagi sovgʻalar mavjud.
Italiya qonunchiligiga koʻra, qiymati taxminan 300 yevrodan oshadigan sovgʻalar davlat mulki hisoblanadi va Bosh vazir tomonidan shaxsiy egalikda saqlanishi mumkin emas. Melonining ushbu sovgʻalar kolleksiyasi umumiy hisobda 800 ming yevro (taxminan 840 ming dollar)ga baholanadi.
Mazkur buyumlar Rimdagi Bosh vazirning rasmiy qarorgohi — Palazzo Chijidagi maxsus xonada saqlanadi va ular orasida madaniy eksponatlar, ramziy esdalik sovgʻalari hamda qimmatbaho buyumlar mavjud.
Ochiq manbalarda qayd etilgan maʼlumotlarga koʻra, kolleksiyadagi ayrim diqqatga sazovor sovgʻalar quyidagilardan iborat:
| Sovgʻa tavsifi | Sovgʻa qiluvchi | Qoʻshimcha izohlar |
| Davlat rahbarining benzo-arra koʻtargan haykalchasi | Xaver Miley, Argentina Prezidenti | Oʻziga xos harakatdagi haykalcha; uchrashuv davomida taqdim etilgan eng gʻalati buyumlardan biri. |
| Oltin poshnali koʻk piton terisidan poyabzal | Kamel Al-Munajjed, Saudiya-Italiya ishbilarmonlar kengashi direktori | Madaniy almashinuvni aks ettiruvchi ekzotik poyabzal (yoki saudiyalik dizaynerdan ekanligi aytiladi). |
| XX asr albanlari suratlari tushirilgan kulrang ipak sharf | Edi Rama, Albaniya Bosh vaziri | Melonining 2023 yil yanvaridagi 46 yoshga toʻlishi munosabati bilan Abu-Dabidagi energetika xavfsizligi tadbirida tiz choʻkib, dramatik tarzda taqdim etilgan. |
| Anʼanaviy Kerala libosi | Narendra Modi, Hindiston Bosh vaziri | Meloni lavozimga kirishganidan koʻp oʻtmay, 2022-yil noyabr oyida Balidagi G20 sammitida olingan. |
| Zargarlik buyumlari qutisi | Peter Pellegrini, Slovakiya Prezidenti | Qiymati haqida aniq maʼlumot berilmagan. |
| Chinni choy/qahva toʻplami va olti shisha oq vino | Viktor Orban, Vengriya Bosh vaziri | Rasmiy foydalanish uchun toʻplam va vino; baʼzi manbalarga koʻra vino qahva oʻrnini bosuvchi sifatida berilgan. |
| Keramika kosa | Jo Bayden, AQShning sobiq prezidenti | AQSh-Italiya munosabatlarining oddiy, ammo ramziy belgisi. |
| iPad (planshet) | Vladimir Zelenskiy, Ukraina Prezidenti | Millatlar oʻrtasidagi "buzilmas aloqa" ramzi sifatida. |
| Akvarel rasmlar | Moldovadan | Badiiy tasvirlar, ehtimol madaniy ahamiyatga ega. |
| Olmos, oltin va sitrin kvarsli marjonlar (yoki olmosli marjonlar) | Shavkat Mirziyoyev, Oʻzbekiston Prezidenti | 2023 yil yanvar oyidagi davlat tashrifi chogʻida taqdim etilgan zargarlik buyumi. |
| Bir qop guruch | Pokiston Bosh vaziri | Qishloq xoʻjaligi aloqalarini ifodalovchi amaliy va ramziy sovgʻa. |
| Skeytbord | Montesilvano shahri, Italiya | Mahalliy italyan buyumi, ehtimol ichki tadbir davomida berilgan. |
| 15 ta gilam | Liviya va boshqa arab davlatlariga safarlardan | Yaqin Sharq diplomatiyasining bir qismi boʻlgan anʼanaviy toʻshama (Liviya Bosh vaziri Abdulhamid Dbeiba bilan uchrashuvlarga bogʻliq). |
| Alp va Bersaglieri shlyapalari | Aniq emas | Harbiy yoki madaniy bosh kiyimlar. |
| Yuqori kuchlanishli kabel boʻlagi | CERN (Yadroviy tadqiqotlar boʻyicha Yevropa tashkiloti) | Zarralar fizikasi laboratoriyasidan ilmiy esdalik. |
| Pardoz buyumlari (Makeup) | Aniq emas | Shaxsiy parvarish vositalari, donor haqida maʼlumot yoʻq. |
Bu roʻyxat toʻliq emas, chunki toʻliq inventar ommaga eʼlon qilinmagan(Manba 1,2,3).
Xayriya auksioni rejasi
Melonining tashabbusiga koʻra, ushbu sovgʻalar Rimda joylashgan Bertolami Fine Art auksion uyi orqali sotilishi rejalashtirilgan edi. Savdolar 2025-yilgi Rojdestvo bayrami arafasida oʻtkazilishi, tushgan mablagʻlarning asosiy qismi turli xayriya tashkilotlariga yoʻnaltirilishi, kichik qismi esa auksion uyining xizmat haqlarini qoplash uchun ajratilishi koʻzda tutilgan. Bu amaliyot diplomatik sovgʻalarni shaffof boshqarish boʻyicha boshqa davlatlarda mavjud tajribalarga mos keladi.
Bundan tashqari, loyiha doirasida Melonining oʻtmishdoshlari davridan qolgan va yillar davomida hech qanday koʻrgazma yoki tizimli hisob-kitobsiz saqlanib kelgan tarixiy sovgʻalarni ham sotuvga chiqarish ehtimoli muhokama qilingan. Hukumat ushbu yoʻl bilan Palazzo Chiji omborlarini tartibga solish va xayriya orqali ijobiy jamoatchilik rezonansi yaratishni maqsad qilgan edi.
Jinoiy tergov tashabbusni toʻxtatdi
Dastlab oddiy xayriya tadbiri sifatida boshlangan loyiha qisqa fursatda siyosiy bahs-munozaralarga sabab boʻldi. Bunga sabab Bertolami Fine Art auksion uyiga nisbatan boshlangan jinoiy tergov boʻldi. Italiya prokuraturasi ushbu kompaniya oʻgʻirlangan arxeologik va madaniy artefaktlar savdosi bilan shugʻullangan tarmoqning bir qismi boʻlishi mumkinligini daʼvo qilmoqda. Tergov materiallariga koʻra, ayrim buyumlar noqonuniy yoʻl bilan qoʻlga kiritilib, keyinchalik qonuniy savdo kanallari orqali “yuvilgan”.
Mazkur holatdan soʻng kompaniya asoschisi va egasiga nisbatan faoliyatni vaqtincha toʻxtatib turish chorasi qoʻllangan, biroq auksion uyi oʻziga qoʻyilgan ayblovlarni tan olmagan. Meloni devoni hamkor tanlash jarayonida ushbu tergov sud siriga oid boʻlgani sababli bu haqda xabardor boʻlmaganini maʼlum qildi. OAVda xabarlar tarqalishi bilan Palazzo Chiji zudlik bilan auksion uyi bilan aloqalarni uzdi va savdoni butunlay bekor qildi.
Meloni yoki uning maʼmuriyatiga nisbatan hozircha hech qanday toʻgʻridan-toʻgʻri ayblovlar ilgari surilmagan. Shunga qaramay, ushbu voqea davlat tashabbuslari doirasida hamkorlarni tanlashda tegishli tekshiruv (due diligence) mexanizmlarining naqadar muhim ekanini yana bir bor koʻrsatdi.
Oddiy qilib aytganda, Jorjia Melonining diplomatik sovgʻalarni auksionga qoʻyish tashabbusi siyosiy demarsh yoki alohida davlatga qaratilgan ishora emas, balki davlat mulkini shaffof boshqarish va ijtimoiy foydaga yoʻnaltirishga qaratilgan amaliy reja edi. Biroq ayrim OAV tomonidan qoʻllangan chalgʻituvchi sarlavhalar tashabbus mohiyatini buzib koʻrsatdi va jamoatchilikda notoʻgʻri tasavvurlarni shakllantirdi.
Auksionning bekor qilinishi esa Melonining oʻzi bilan emas, balki tanlangan hamkor atrofidagi huquqiy muammolar bilan bogʻliq. Hozircha diplomatik sovgʻalar davlat mulki sifatida yana Palazzo Chiji omborlariga qaytarilgan va ularning kelajakdagi taqdiri ochiq qolmoqda.
