Италия Бош вазири Жоржиа Мелони нега дипломатик совғаларни аукционга қўймоқчи эди?
Италия Бош вазири Жоржиа Мелонининг дипломатик совғаларни кимошди савдосига қўйиш ҳақидаги қарори ОАВда турлича талқин қилинди. Айрим чалғитувчи сарлавҳалар эса жамоатчиликда нотўғри тасаввур уйғотди. Pinkod ушбу совғалар аслида нимадан иборат экани ва аукцион ортидаги вазиятни ўрганиб чиқди.
Мазкур воқеа атрофидаги энг катта ахборот муаммоси айрим ОАВлар ўз сарлавҳаларида воқеани контекстдан узиб кўрсатиши бўлди. Хусусан, баъзи нашрлар гўёки Жоржиа Мелони фақат Ўзбекистон президенти томонидан берилган совғани аукционга чиқараётгандек таассурот уйғотди. Бундай сарлавҳалар икки жиҳатдан чалғитувчи эди:
Биринчидан, улар масалани битта давлат билан боғлаб, дипломатик нозикликни бузувчи оҳангда тақдим этди. Аслида эса гап алоҳида совға ёки алоҳида давлат ҳақида эмас, балки йиллар давомида турли мамлакатлар етакчилари томонидан берилган юзлаб расмий совғалардан иборат умумий коллекция ҳақида борарди.
Иккинчидан, бундай сарлавҳалар Мелонининг қарорини сиёсий ёки шахсий позиция сифатида талқин қилишга ундади. Ҳолбуки, ташаббуснинг асоси ҳуқуқий нормалар ва давлат мулкини бошқариш тамойилларига бориб тақалади. Натижада жамоатчилик муҳокамаси фактлардан кўра ҳиссиётларга таяниб кетди.
Дипломатик совғаларнинг ранг-баранг коллекцияси
Аслида Мелони аукционга қўйишни режалаштирган буюмлар битта ёки иккита совға эмас, балки халқаро учрашувлар давомида қабул қилинган 273 та расмий дипломатик совғадан иборат кенг коллекция эди. Улар орасида оддий рамзий эсдалик буюмларидан тортиб, қимматбаҳо заргарлик маҳсулотларигача бўлган турли тоифадаги совғалар мавжуд.
Италия қонунчилигига кўра, қиймати тахминан 300 евродан ошадиган совғалар давлат мулки ҳисобланади ва Бош вазир томонидан шахсий эгаликда сақланиши мумкин эмас. Мелонининг ушбу совғалар коллекцияси умумий ҳисобда 800 минг евро (тахминан 840 минг доллар)га баҳоланади.
Мазкур буюмлар Римдаги Бош вазирнинг расмий қароргоҳи — Палаззо Чижидаги махсус хонада сақланади ва улар орасида маданий экспонатлар, рамзий эсдалик совғалари ҳамда қимматбаҳо буюмлар мавжуд.
Очиқ манбаларда қайд этилган маълумотларга кўра, коллекциядаги айрим диққатга сазовор совғалар қуйидагилардан иборат:
| Совға тавсифи | Совға қилувчи | Қўшимча изоҳлар |
| Давлат раҳбарининг бензо-арра кўтарган ҳайкалчаси | Хавер Милей, Аргентина Президенти | Ўзига хос ҳаракатдаги ҳайкалча; учрашув давомида тақдим этилган энг ғалати буюмлардан бири. |
| Олтин пошнали кўк питон терисидан пойабзал | Камел Ал-Мунажжед, Саудия-Италия ишбилармонлар кенгаши директори | Маданий алмашинувни акс эттирувчи экзотик пойабзал (ёки саудиялик дизайнердан эканлиги айтилади). |
| XX аср албанлари суратлари туширилган кулранг ипак шарф | Эди Рама, Албания Бош вазири | Мелонининг 2023 йил январидаги 46 ёшга тўлиши муносабати билан Абу-Дабидаги энергетика хавфсизлиги тадбирида тиз чўкиб, драматик тарзда тақдим этилган. |
| Анъанавий Керала либоси | Нарендра Моди, Ҳиндистон Бош вазири | Мелони лавозимга киришганидан кўп ўтмай, 2022-йил ноябрь ойида Балидаги Г20 саммитида олинган. |
| Заргарлик буюмлари қутиси | Петер Пеллегрини, Словакия Президенти | Қиймати ҳақида аниқ маълумот берилмаган. |
| Чинни чой/қаҳва тўплами ва олти шиша оқ вино | Виктор Орбан, Венгрия Бош вазири | Расмий фойдаланиш учун тўплам ва вино; баъзи манбаларга кўра вино қаҳва ўрнини босувчи сифатида берилган. |
| Керамика коса | Жо Байден, АҚШнинг собиқ президенти | АҚШ-Италия муносабатларининг оддий, аммо рамзий белгиси. |
| iPad (планшет) | Владимир Зеленский, Украина Президенти | Миллатлар ўртасидаги "бузилмас алоқа" рамзи сифатида. |
| Акварель расмлар | Молдовадан | Бадиий тасвирлар, эҳтимол маданий аҳамиятга эга. |
| Олмос, олтин ва ситрин кварцли маржонлар (ёки олмосли маржонлар) | Шавкат Мирзиёев, Ўзбекистон Президенти | 2023 йил январь ойидаги давлат ташрифи чоғида тақдим этилган заргарлик буюми. |
| Бир қоп гуруч | Покистон Бош вазири | Қишлоқ хўжалиги алоқаларини ифодаловчи амалий ва рамзий совға. |
| Скейтборд | Монтесилвано шаҳри, Италия | Маҳаллий итальян буюми, эҳтимол ички тадбир давомида берилган. |
| 15 та гилам | Ливия ва бошқа араб давлатларига сафарлардан | Яқин Шарқ дипломатиясининг бир қисми бўлган анъанавий тўшама (Ливия Бош вазири Абдулҳамид Дбеиба билан учрашувларга боғлиқ). |
| Алп ва Берсаглиэри шляпалари | Аниқ эмас | Ҳарбий ёки маданий бош кийимлар. |
| Юқори кучланишли кабель бўлаги | CERN (Ядровий тадқиқотлар бўйича Европа ташкилоти) | Зарралар физикаси лабораториясидан илмий эсдалик. |
| Пардоз буюмлари (Makeup) | Аниқ эмас | Шахсий парвариш воситалари, донор ҳақида маълумот йўқ. |
Бу рўйхат тўлиқ эмас, чунки тўлиқ инвентарь оммага эълон қилинмаган(Манба 1,2,3).
Хайрия аукциони режаси
Мелонининг ташаббусига кўра, ушбу совғалар Римда жойлашган Bertolami Fine Art аукцион уйи орқали сотилиши режалаштирилган эди. Савдолар 2025-йилги Рождество байрами арафасида ўтказилиши, тушган маблағларнинг асосий қисми турли хайрия ташкилотларига йўналтирилиши, кичик қисми эса аукцион уйининг хизмат ҳақларини қоплаш учун ажратилиши кўзда тутилган. Бу амалиёт дипломатик совғаларни шаффоф бошқариш бўйича бошқа давлатларда мавжуд тажрибаларга мос келади.
Бундан ташқари, лойиҳа доирасида Мелонининг ўтмишдошлари давридан қолган ва йиллар давомида ҳеч қандай кўргазма ёки тизимли ҳисоб-китобсиз сақланиб келган тарихий совғаларни ҳам сотувга чиқариш эҳтимоли муҳокама қилинган. Ҳукумат ушбу йўл билан Палаззо Чижи омборларини тартибга солиш ва хайрия орқали ижобий жамоатчилик резонанси яратишни мақсад қилган эди.
Жиноий тергов ташаббусни тўхтатди
Дастлаб оддий хайрия тадбири сифатида бошланган лойиҳа қисқа фурсатда сиёсий баҳс-мунозараларга сабаб бўлди. Бунга сабаб Бертолами Fine Art аукцион уйига нисбатан бошланган жиноий тергов бўлди. Италия прокуратураси ушбу компания ўғирланган археологик ва маданий артефактлар савдоси билан шуғулланган тармоқнинг бир қисми бўлиши мумкинлигини даъво қилмоқда. Тергов материалларига кўра, айрим буюмлар ноқонуний йўл билан қўлга киритилиб, кейинчалик қонуний савдо каналлари орқали “ювилган”.
Мазкур ҳолатдан сўнг компания асосчиси ва эгасига нисбатан фаолиятни вақтинча тўхтатиб туриш чораси қўлланган, бироқ аукцион уйи ўзига қўйилган айбловларни тан олмаган. Мелони девони ҳамкор танлаш жараёнида ушбу тергов суд сирига оид бўлгани сабабли бу ҳақда хабардор бўлмаганини маълум қилди. ОАВда хабарлар тарқалиши билан Палаззо Чижи зудлик билан аукцион уйи билан алоқаларни узди ва савдони бутунлай бекор қилди.
Мелони ёки унинг маъмуриятига нисбатан ҳозирча ҳеч қандай тўғридан-тўғри айбловлар илгари сурилмаган. Шунга қарамай, ушбу воқеа давлат ташаббуслари доирасида ҳамкорларни танлашда тегишли текширув (дуэ diligence) механизмларининг нақадар муҳим эканини яна бир бор кўрсатди.
Оддий қилиб айтганда, Жоржиа Мелонининг дипломатик совғаларни аукционга қўйиш ташаббуси сиёсий демарш ёки алоҳида давлатга қаратилган ишора эмас, балки давлат мулкини шаффоф бошқариш ва ижтимоий фойдага йўналтиришга қаратилган амалий режа эди. Бироқ айрим ОАВ томонидан қўлланган чалғитувчи сарлавҳалар ташаббус моҳиятини бузиб кўрсатди ва жамоатчиликда нотўғри тасаввурларни шакллантирди.
Аукционнинг бекор қилиниши эса Мелонининг ўзи билан эмас, балки танланган ҳамкор атрофидаги ҳуқуқий муаммолар билан боғлиқ. Ҳозирча дипломатик совғалар давлат мулки сифатида яна Палаззо Чижи омборларига қайтарилган ва уларнинг келажакдаги тақдири очиқ қолмоқда.
