Nike: Вафли қолипидан глобал доминантликкача
Pinkod оддий вафли машинаси қандай қилиб афсонанинг яратилишига сабабчи бўлгани ҳақида ҳикоя қилади.
Дастлабки кунлар ва афсонанинг туғилиши
Nike’нинг йўли 1964 йилда Фил Найт ва унинг Орегон университетидаги собиқ югуриш мураббийи Билл Бауэрман томонидан Blue Ribbon Sports’га (BRS) асос солинганда бошланган. Уларнинг дастлабки бизнеси оддий эди – АҚШ бозорида япониялик Onitsuka Tiger югуриш пойабзалларини тарқатиш бўлган. Аммо уларнинг мақсади аниқ эди: Европанинг Adidas ва Puma каби гигантлари билан рақобатлаша оладиган юқори сифатли, инновацион спорт пойабзалларини яратиш.
1971 йилда BRS Nike Inc. номига ўзгартирилди. Бренд юнон ғалаба маъбудаси шарафига номланган бўлиб, бугунги кунда машҳур бўлган Swoosh логотипи ҳам ўша пайтда пайдо бўлди. Ушбу логотип график дизайн талабасига атиги 35 долларга буюртма қилинган эди. Бу Nike учун бурилиш нуқтаси бўлиб, компаниянинг эндиликда дистрибьютордан ишлаб чиқарувчига айланишини англатди.
Nike номи остидаги илк пойабзал – Nike Moon – Бауэрманнинг рафиқасининг вафли тайёрлагичида эксперимент ўтказишидан кейин яратилди. Шу инновация натижасида вафли таглик дизайнли спорт кроссовкалари пайдо бўлди.
Айнан шу йилда тақдим этган Cortez модели брендни кенг оммага танитди. Айниқса, 1972 йилги Олимпиада пайтида ушбу моделнинг машҳурлиги ортди. Кўплаб атлетлар югуришда айнан Cortez’дан фойдаланишди. Бу эса Nike’га $800,000 лик савдо миқдорини олиб келди.
Оммавий брендга айланиш: инновация ва маркетинг даҳолиги
Nike’нинг муваффақияти шунчаки спорт пойабзалларини ишлаб чиқариш билан чекланиб қолмади. Бренд бутун бир маданий феномен яратишга эришди. 1987 йилда тақдим этилган Air Max 1 модели очиқ кўринадиган ҳаво ёстиғи технологияси билан оёқ кийим эстетикасини ва функционал жиҳатларини тубдан ўзгартирди. Бу эса брендни нафақат спортчилар, балки оддий истеъмолчилар орасида ҳам оммалаштириб, Nike’ни мода ва кундалик кийим бозорига олиб чиқди.
1984 йилда Майкл Жордан билан шартнома имзоланиши Nike учун ҳақиқий бурилиш нуқтаси бўлди. Air Jordan линиясининг яратилиши оддий ҳамкорликкина эмас, балки маданий инқилоб эди. Nike бренди баскетбол афсонаси билан чамбарчас боғланиб, спорт ва поп-маданиятнинг ажралмас қисмига айланди. 1988 йилда ишга туширилган “Just Do It” шиори эса Nike’нинг илҳомлантирувчи ва қатъиятли руҳини акс эттириб, бутун дунё истеъмолчилари орасида катта шуҳрат қозонишига олиб келди.
Nike’нинг маркетинг стратегиясини ҳақиқий инқилоб деб аташ мумкин. Компания турли спорт юлдузлари билан ҳамкорлик қилиб, ақлли реклама кампаниялари орқали нафақат спорт бозорида етакчи бўлди, балки мода ва турмуш тарзи сегментларига ҳам кириб борди. 1990 йилларда компания ишчи шароитлари билан боғлиқ баҳс-мунозараларга дуч келди, аммо Nike бунга жавобан меҳнат ёши чегараларини ошириш ва хорижий фабрикаларда АҚШ экологик стандартларини жорий қилиш каби ислоҳотларни амалга оширди. Бу эса компаниянинг жамоатчилик орасидаги имижини ўзгартирди ва корпоратив ижтимоий масъулият масаласига янги ёндашувни шакллантирди.
Янги асрда етакчиликни қўлга киритиш
2000 йиллар бошида Nike инновациялар ва маркетинг бўйича етакчиликни давом эттирди. 2006 йилда ишга туширилган Nike+ платформаси спорт анжомлари билан технологияни бирлаштириб, фойдаланувчиларга машғулотларини кузатиш имкониятини берди. Бу эса Nike’ни фитнес технологияларида ҳам етакчига айлантирди. Шу даврда компания фақат оёқ кийим ишлаб чиқариш билан чекланмай, кийим-кечак ва спорт жиҳозлари бозорида ҳам фаолиятини кенгайтирди.
Nike’нинг рақамли трансформацияга мослашиши унинг замонавий муваффақиятида ҳал қилувчи омил бўлди. Nike Training Club ва Nike Run Club иловалари спорт ҳамжамиятларини яратиб, фойдаланувчи тажрибасини шахсийлаштиришда катта ютуқларга эришди. Шунингдек, 2018 йилда Nike Колин Каперник иштирокидаги рекламани ишга тушириб, долзарб ижтимоий масалаларни ёритиш орқали ёш авлодга йўналтирилган маркетинг стратегиясини давом эттирди.
2020 йилдан Nike атроф-муҳит барқарорлигига катта эътибор қаратмоқда. Nike Forward кийим линияси карбонат газини сезиларли даражада камайтиришга ёрдам бераётган бўлса, “Community Climate Resilience Program” ташаббуси иқлим ўзгаришидан зарар кўрган ҳудудларда спорт инфратузилмасини ривожлантиришга қаратилган. Шунингдек, Nike эксклюзив ҳамкорликлар ва чекланган миқдордаги пойабзал коллекциялари орқали “sneaker” маданиятидаги талабни янада кучайтириб келмоқда.
Бугунги кунда Nike: глобал супербренд
Бугунги кунда Nike шунчаки спорт пойабзал бренди эмас, балки бутун бир турмуш тарзини илҳомлантирувчи кучга айланган. У нафақат маҳсулот сотади, балки ижтимоий масалаларда фаол иштирок этади ва спорт ҳамда мода чегараларини кенгайтиради. Air Max Scorpion каби илғор маҳсулотлар, рақамли трансформацияларга мослашиш ва маданий трендларни кузатиб бориш Nike’ни спорт кийим-кечак саноатининг етакчисига айлантирди.
Япон пойабзалларини АҚШ бозорида сотишдан бошланган сафардан тортиб, бутун дунё бўйлаб маданий феномен даражасига етгунча Nike доимо ўзгариш, инновация ва ижтимоий таъсир руҳини сақлаб келмоқда. Бренднинг ҳикояси тарих, маркетинг ва маҳсулот ривожланиши нуқтаи назаридан кўриб чиқилганда, Nike спорт олами ва ундан ташқарида ҳам илҳом берувчи куч сифатида ўз ўрнини мустаҳкамлаб бормоқда.
