Дунё доллардан юз ўгирмоқда — Bloomberg
Bloomberg ёзишича, дунёда долларга бўлган ишонч пасайиб, Глобал Жануб АҚШ валютасига альтернативалар излашни жадаллаштирмоқда. АҚШнинг тариф сиёсати, санкцияларни кенг қўллаши ва ўсиб бораётган давлат қарзи дунё молия тизимини янги йўналишга бурмоқда. Хитой ва Яқин Шарқнинг инвестиция стратегияси ўзгариши эса долларнинг йиллар давомида мустаҳкам бўлиб келган мавқеига босимни кучайтирмоқда.
Bloomberg ёзишича, дунё долларга бўлган ишончни йўқотмоқда, глобал жануб эса фаол равишда альтернативалар излай бошлаган. Нашр сўзларини Investing.com келтириб ўтган.
Бунинг сабаби Вашингтон юритаётган сиёсатдадир. Трамп ҳокимиятга келганидан иттифоқчилар ва рақибларга қарши тарифларнинг жорий этилиши, Оқ уйнинг Федерал резервга босими, давлат қарзининг ўсиши ҳамда доллардан санкциялар орқали “қурол” сифатида фойдаланиш бошланди. Шу билан бирга, Хитойнинг рақобати ва Яқин Шарқдаги иттифоқларнинг заифлашуви глобал молиявий харитани ўзгартирмоқда.
Дунёнинг энг катта иқтисодиёти ва чуқур молия бозорлари туфайли доллар ҳали ҳам кучли мавқега эга. Шундай бўлса-да, тенденция бироз ўзгарган: аср бошида глобал валюта захираларининг 70% дан ортиғи долларга тўғри келган бўлса, ҳозир бу улуш 60% дан пастга тушди. Аналитикларга кўра, агар Евроҳудуд янада яхлит бўлганида ва Хитой молия тизими очиқроқ бўлганида, доллар мавқеининг пасайиши янада тезроқ кечган бўларди.
Олдин Хитой ва Яқин Шарқ давлатлари ўзларининг улкан даромадларини АҚШ қарз бозорига мунтазам равишда йўналтириб келган. Энг юқори даврда уларнинг деярли 5 триллион долларлик захиралари АҚШдаги фоиз ставкаларини қарийб ярим фоизга пасайтирар, бу эса америкалик солиқ тўловчиларга ипотека ва кредитларда миллиардлаб доллар тежалишини таъминларди.
Бироқ Хитой энди доллар активларини кўпайтиришни тўхтатди ва келажакда уларни сотишни ҳам бошлаши мумкин. Форс кўрфази давлатлари эса пулларни ўз юртларидаги мегалойиҳаларга сарфламоқда ёки АҚШнинг ғазначилик облигацияларида “сақлаш” ўрнига дунё бўйлаб хавфлироқ активларга инвестиция қилмоқда.
Бу АҚШ учун фоиз ставкаларининг ошиши, улкан давлат қарзига хизмат кўрсатиш нархининг кўтарилиши ва санкцияларнинг ташқи сиёсат қуроли сифатидаги самарадорлигининг пасайишини англатади.
Bloomberg долларнинг заифлашувида уч асосий сабабни ажратиб кўрсатди:
1. Доллар қуролга айланди
Аввал Америка валютаси капитални сақлаш учун “қалқон” бўлган бўлса, энди у “қамчи”га айланган. Вашингтон молиявий тизимни геосиёсий босим воситасига айлантирган. Хитой ва ОПЕК давлатлари (йирик нефть экспорт қилувчи давлатлар) бу хавфни энди эътиборсиз қолдира олмайди.
2. Хитой стратегияни ўзгартирмоқда
Пекин янада мослашувчан валюта курсига ўтди — бу эса интервенциялар учун доллар жамғармасига бўлган эҳтиёжни камайтирди. Бундан ташқари, Хитой савдода миллий валюталарга ўтишни жадаллаштирмоқда. Мисол учун, юаннинг улуши КХДР савдо ҳисоб-китобларида 2010 йилдаги 2% дан 2023 йилда 25% га кўтарилди.
3. Яқин Шарқ пулларни уйда сарфламоқда
“Нефть долларлари”ни Ғарб банкларида жамғариш даври тугаяпти. Қатар 2022-йилги жаҳон чемпионати учун 300 млрд доллар сарфлади, Саудия Арабистони эса футуристик шаҳарлар ва спортга 1 трлн доллардан ортиқ инвестиция қилишни режалаштирмоқда. Ҳатто Ар-Риёд кредитордан қарздорга айланган. Суверен фондлар энди АҚШ давлат облигацияларидан кўра акциялар, конлар ва кўчмас мулкни афзал кўрмоқда.
Глобал миқёсда доллардан воз кечиш бирданига рўй бермайди. Негаки ҳали ҳам ликвид альтернативалар кам ва кўплаб валюталар доллар билан боғланган. Аммо йиллар давомида долларнинг мустаҳкам курсини таъминлаган ва АҚШ учун арзон қарз олиш имконини яратган таркибий омиллар энди тескари томонга бурилмоқда.
