Ikki tomonlama Oy parvozi: Yaponiya va AQSh kompaniyalari SpaceX raketasida yangi Oy missiyasini boshladi
Mamlakatlarning Oyni oʻrganish boʻyicha kurashi bir necha yil ichida sovuq urush davridagi kosmik poygaga oʻxshash raqobatga aylanib ketishi mumkin.
15 yanvar kuni Floridadagi Kennedi kosmik markazidan SpaceX raketasi yordamida ikkita Oyga qoʻnuvchi apparat muvaffaqiyatli uchirildi. Ushbu noyob “ikki tomonlama Oy parvozi” missiyasi Yaponiyaning Ispace kompaniyasi va AQShning Firefly Aerospace firmasi hamkorligida amalga oshirildi. Bu missiya xalqaro miqyosda Oy tadqiqotlariga boʻlgan qiziqishning keskin ortib borayotganini yana bir bor tasdiqlaydi.
Ispace’ning missiyasi
Yaponiyaning Oy tadqiqotlariga ixtisoslashgan Ispace kompaniyasi oʻzining Hakuto-R Mission 2 nomli yangi missiyasini boshladi. Bu Yaponiyaning Oyga qoʻnishga boʻlgan ikkinchi urinishi hisoblanadi. Kompaniya 2023 yil aprel oyida amalga oshirilgan birinchi missiyada balandlikni notoʻgʻri hisoblash sababli muvaffaqiyatsizlikka uchragan edi.
Endi esa kompaniya oʻzining Resilience nomli qoʻnuvchi apparatini yerning eng yaqin qoʻshnisiga uchirdi. Ushbu apparat nafaqat yangi umid, balki texnologik innovatsiyalar bilan boyitilgan. Resilience tarkibida 16 million dollarlik mijoz yuklari va kompaniya tomonidan ishlab chiqilgan Micro Rover oy mashinasi (Lunarover) mavjud. Ushbu rover Oy yuzasidan namunalar yigʻishga moʻljallangan.
Rejalar muvaffaqiyatli amalga oshsa, Resilience apparati uchirilgandan 4-5 oy oʻtib, yaʼni 2025 yilning may yoki iyun oylarida Oyga qoʻnadi.
“Firefly bilan birgalikda amalga oshirilgan bu “yoʻlovchi yuk” tashish missiyasi Oy tadqiqotlariga boʻlgan tijoriy qiziqishning oshayotganini yaqqol koʻrsatadi” – dedi Ispace bosh direktori Takeshi Hakamada Tokioda oʻtkazilgan matbuot anjumanida.
Firefly’ning Blue Ghost missiyasi
AQShning Texas shtatida joylashgan Firefly Aerospace kompaniyasi esa oʻzining ilk Oy missiyasini Blue Ghost nomi ostida amalga oshirmoqda. Ushbu apparat NASA’ning Tijoriy Oyga yuk tashish xizmatlari (CLPS) dasturining uchinchi missiyasi hisoblanadi. Mazkur dastur Oy yuzasini oʻrganish va kelgusida insonlarni yuborish uchun xususiy tadqiqotlarni kengaytirishga yoʻnaltirilgan.
Blue Ghost apparati 2025 yil 2 mart kuni Oyga yetib borishi rejalashtirilgan. U 10 ta NASA tomonidan moliyalashtirilgan ilmiy yuklarni va Blue Origin kompaniyasiga tegishli Honeybee Robotics nomli oy mashinasini olib boradi.
Oy yangi musobaqa maydoni?
Bugungi kunda davlatlar va xususiy kompaniyalar Oyni tadqiq qilish va undan kelajakda resurslarni qazib olish yoki baza qurish uchun foydalanishni maqsad qilmoqda. Ushbu musobaqa ilm-fan rivoji bilan birga milliy obroʻ va global geopolitik raqobatning yangi sahnasiga aylanmoqda. Bir necha yilda bu jarayon Sovuq urush davridagi kosmik poygaga oʻxshash raqobatga aylanib ketishi ehtimoli bor.
NASA 2027 yilga qadar Artemis dasturi orqali insonlarni Oyga qaytarishni rejalashtirayotgan boʻlsa, Xitoy 2030 yilga borib oʻz astronavtlarini Oyga yuborishni maqsad qilgan. Rossiyaning bu boradagi rejalariga oid aniq maʼlumotlar hozircha mavjud emas.
Yaponiyaning Ispace kompaniyasi va AQShning Firefly Aerospace firmasi tomonidan amalga oshirilayotgan bu “ikki tomonlama Oy parvozi” missiyasi kosmik tadqiqotlar tarixida yangi sahifa ochmoqda. Insonning Oyga qaytishi va uni oʻrganishi boʻyicha global poyganing keyingi bosqichlari qanday rivojlanishini vaqt koʻrsatadi.
